Karnawał wenecki (Il Carnevale di Venezia) jest najpopularniejszym karnawałem w całej Europie. W czasie jego trwania żyje nim całe miasto, a ulice są pełne kolorowych, wirujących masek, muzyki, a także zabawy. Na karnawał przyjeżdżają, nie tylko turyści z całego świata, aktorzy i artyści, ale również sami Wenecjanie biorą w nim udział. Mieszkańcy Wenecji prześcigają się w produkcji tradycyjnych masek i organizacji różnych wydarzeń związanych z karnawałem. Przebieg karnawału nigdy nie jest znany z wyprzedzeniem, a w jego organizacji bierze udział nie tylko miasto, ale również prywatni przedsiębiorcy oraz grupy taneczne i teatralne .
Karnawał odbywa się zimą. Data jego organizacji jest zawsze inna, ponieważ zaczyna się zawsze na 10 dni przed Środą Popielcową, a zatem jest ostatnią wesołością przed Wielkim Postem, podobnie jak nasz karnawał. Jednak jedną z najczęstszych interpretacji pochodzenia słowa karnawał jest włoskie słowo carne (mięso) i vale (z dala lub nabierać siły), tzn. rozstanie się z daniami mięsnymi i innymi ucztami przed długim okresem postu. Mówi się jednak, że karnawał wywodzi się z pogańskich świąt, niektórzy widzą go w starożytnych saturnaliach.
Pierwsza pisemna wzmianka o karnawale w Wenecji pochodzi z 1268 roku, ale prawie pewne jest, że Wenecjanie nosili maski już w XI. wieku. Roje masek były bardzo figlarne, początkowe potrafiły przetrwać kilka miesięcy. Obyczaje wtedy najczęściej upadały, dlatego miasto zaczęło się bronić przed noszeniem masek na różne sposoby. Zabraniało się noszenia strojów kostiumowych poza okresem karnawału, wstępu w nich do kościołów i wnętrz z grami hazardowymi. Noszenie masek służyło do zakrycia różnych skór oraz przestępstw, o czym świadczy na przykład dekret z 1603 r., w którym zabrania się mężczyznom przebrania się za kobiety i odwiedzania zakonnic w żeńskich klasztorach. Wielokrotnie zabroniono noszenia ostrych przedmiotów z kostiumem, które mogły powodować obrażenia u innych. Za naruszenie zakazów nakładano bardzo surowe kary i grzywny - mężczyźni dostawali 2 lata więzienia i grzywnę w wysokości 500 lirów, natomiast kobiety były narażone na publiczne ośmieszenie na placu św. Marka i wygnanie z Wenecji na okres czterech lat. Kobiety musiały również zapłacić grzywnę w wysokości 500 lirów. Jeszcze bardziej surowe ograniczenia zostały wprowadzone na karnawał przez dominującą monarchię austriacką po upadku Republiki Weneckiej. Podbój miasta przez Napoleona w 1797 roku oznaczał całkowity koniec karnawału. Napoleon obawiał się, że podczas karnawału mogą powstać bunty, więc z tego powodu zakazał organizacji karnawału. Ten został przywrócony dopiero w 1979 roku, a wraz z nim powróciło wiele oryginalnych tradycji karnawałowych.
Każdego roku karnawał rozpoczyna się od "lotu anioła", kiedy akrobata (przeważnie ładna dziewczyna) unosi się na stalowych linach nad placem św. Marka. Ta tradycja datuje się na 1548 rok, kiedy jeden z artystów wspinał się na dach dzwonnicy a stamtąd na linach "przeleciał" , aż do trybuny Pałacu Dożów. Częścią dzisiejszego karnawału są tradycyjne przedstawienia nazywane Commedia dell´Arte, które odbywają się zarówno w teatrach, jak i bezpośrednio na ulicach miasta.
Na koniec karnawału wybiera się najpiękniejszą maskę, a na placu św. Marka odbywa się wielki bal oraz pokaz sztucznych ogni. Każdego roku karnawał ma inny motyw. W ostatnich latach były to np. kolory lub podróże Marco Polo.
Tradycyjne maski, które są ubierane na karnawał wywodzą się ze wspomnianej wcześniej Commedie dell´Arte, w której występowali
bohaterowie w charakterystycznych kostiumach. Stąd pochodzi znana Colombina - maska zdobiona złotem lub srebrem, która zakrywają tylko górną część twarzy, Arlecchino - maska pierwotnie była produkowana z drzewa lub skóry. Ma czarny kolor i płaski, małpi nos. Przedstawia dzikusa lub niewolnika. Pantalone - maska w górnej części przedstawia smutnego straca z długim nosem i skośnymi oczami. Obok tych postaci, spotkamy następne tradycyjne maski np.: Bautta - kwadratowa maska zakrywająca całą twarz bez otworu na usta, zazwyczaj dopełniona o trójkątny kapelusz i płaszcz. Dottore - dziwaczna, biała maska z długim dziobem oraz okrągłymi otworami na oczy, często noszona z okularami. Volto - biała maska tradycyjnie dopełniona trójkątnym kapeluszem, najprawdopodobniej przedstawia ducha.
Maski są produkowane w luksusowych warsztatach z drogich materiałów, ale można je kupić w tańszej wersji specjalnie dla turystów. Producenci masek cieszą się ogromnym szacunkiem. W przeszłości mieli własny cech rzemieślniczy. Niektóre weneckie rodziny dziedziczą kostiumy z pokolenia na pokolenie , czym się chlubią.
Główna część karnawału odbywa się w Canal Grande oraz na placu św. Marka. Podniosła atmosfera wypełnia całe miasto. Nie ma nic lepszego niż błądzenie w krzywych uliczkach między siecią kanałów i mostków. To właśnie tutaj można natrafić na niezwykle piękne, charakterystyczne maski weneckie czy przyłączyć się do żywej zabawy.
